Kimya ve Spor: Rekor Kırdıran Poliüretan Mayolar
Tarih: 17 Ekim 2021
2008 Pekin olimpiyatlarında yüzme alanında 25 adet, 2009 yılında ise aynı alanda yaklaşık 200 rekor kırıldı ve bunların 43’ü 2009 Dünya Şampiyonası’nda gerçekleşti. 2008 Olimpiyatlarında kırılan rekorlar 1976’da yüzücü gözlüklerinin kullanılmaya başlanmasından beri ilk defa bu kadar fazla olmuştu. Bu dönemde bu kadar sıklıkla rekor üstüne rekor kırılmasının ve bazılarının 2020 Tokyo Olimpiyatlarında bile halen kırılamamış olmasının bir sebebi vardı: LZR Racer adındaki poliüretandan üretilen ve tüm vücudu saran mayolar.
Speedo, LZR Racer adlı özel mayosunu Şubat 2008 tarihinde piyasaya sürdü. Bu mayolar NASA’nın yardımı ile geliştirilen mayolar olmakla beraber Laser Scanning adı verilen bir teknolojiyle üretiliyordu.
İçinde olimpik yüzücülerin de bulunduğu 1200 yüzücünün vücutları 3 boyutlu tarama yapılıp incelendi. 10.000 saati aşkın geliştirme süreci sonucunda hangi kas gruplarının desteklenmesi ve sıkıştırılması gerektiği belirlendi ve tasarım bu verilere dayanarak yapıldı.
Ultra hafif, suya dayanıklı, çabuk kuruyan ve vücudu saran kumaştan üretilen mayoların gövde, karın ve sırt gibi sürüklenmeye sebep olan kısımlarına ince lamine rijit poliüretan paneller eklenerek yüzücülerin vücutları sıkıştırılıp yalıtılıyordu. Bu paneller, duruşun iyileştirilmesine, suyun itilmesine ve havanın sıkışmasına yardımcı olarak sporcuların suda daha hareketli olmalarına yardımcı olmaktaydı. Ek olarak, sıkıştırma aynı anda oksijen akışını arttırıyordu ve kas titreşimini azaltarak yüzücülerin güç kaybı ve yorgunluk yaşamalarını azaltıyordu. Ve bu da yüzücülerin yarış sırasında yorgunluk kaynaklı yavaşlamalarının önüne geçilebilmesini sağlamaktaydı.
Bunun yanı sıra kaldırma kuvveti arttırılarak ve hidrodinamik geliştirilerek sporcuların daha hızlı gitmesi amaçlanıyordu. Sürtünmeyi daha da azaltmak için Speedo, giysinin çeşitli parçalarını birbirine kaynaklamak için ses dalgaları kullanmaktaydı. Bununla birlikte vücut sıkıştırıldığı için de daha az dirençle karşılaşan sporcu daha az enerji harcamaktaydı. Daha az enerji harcadıkları için LZR Racer kullanan yüzücüler daha hızlı yüzebiliyordu. LZR Racer’ ı giyen yüzücüler giymeyen yüzücülere kıyasla her 50 metrede 40–50 saliselik avantaj sağlıyordu.
Bu mayoyu kullananlar yarışa, postür desteği, ekstra kaldırma kuvveti ve daha düşük sürtünme katsayısı gibi avantajlara sahip başlarken; bu mayoyu kullanmayanlar ise doğal olarak dezavantajlı başlıyordu ve tüm sporcular bu mayoyu alamadığı için eşitsizliğe sebep oluyordu. Mayo üreticisi Speedo, olimpiyatlarda (2008 Pekin) kırılan rekorların %90’ ından fazlasının LZR Racer kullanıcıları tarafından kırıldığını iddia ediyordu ki bakıldığında o olimpiyatlarda kırılan 25 rekorun 23’ünün gerçekten de LZR Racer kullanan sporcular tarafının kırıldığı görülmekteydi. Bu rekorlardan bazıları yıllar geçse bile kırılması zor rekorlar oldu ve 2020 Tokyo Olimpiyatları’ nda bile hala kırılamayan rekorlar vardı.
1972 yılında bir olimpiyatta alınan en fazla altın madalya rekoru yedi madalya ile Mark Spitz tarafından kırıldı. 36 yıl sonra 2008 Pekin Olimpiyatları’nda ünlü yüzücü Michael Phelps sekiz altın madalya alarak tek bir olimpiyattan en çok altın madalya ile ayrılan olimpik sporcu ünvanını aldı. Rekoru kırarken LZR Racer giymekte olan Phelps, mayo hakkında “Suya girdiğimde roket gibi hissediyorum. LZR Racer yüzme sporunu başka bir seviyeye taşıyacak.” demiştir.
2009 yılına gelindiğinde ise Arena, tamamen poliüretandan yapılmış geçirgen olmayan tüm vücut mayosu Arena X-Glide’ ı piyasaya sürdü. Bu mayo vücudu LZR Racer’ a göre daha fazla sıkıştıran bir mayoydu. 2009 Dünya Şampiyonası’nda tüm vücut mayosu giymeyen Phelps, Arena X-Glide giyen Alman rakibi Paul Biedermann’ a yenildi.
2010 yılında Uluslararası Yüzme Federasyonu (FINA) Başkanı “Mayoların değil, insan gücünün rekor kırmasını istiyoruz.” diyerek LZR Racer mayolarının kullanımının yasaklandığı duyurdu ve erkek yüzücülerin tüm vücut mayoları değil belden dize kadar olan mayoları giyerek yarışmasına karar verildi. Artık sporcular yarışlarda örme ya da dokuma kumaştan yapılan mayoları kullanmak zorundalar.